Անի Ալեքսանյան

Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հոմանշային 10 զույգ։

Հսկայական, ողորկ, համեստ, վիթխարի, դժվար, հավաքել, դյութիչ, հուզիչ, հմայիչ, ծավի, ստերջ, բիլ, դրվատել, դեղձան, գովել, դատարկել, սնապարծ, անպտուղ, պարպել, խոնավ, ժողովել, տամուկ, խրթին, հարթ:

Հսկայական-վիթխարի(մեծ)

ողորկ-հարթ

դժվար-խրթին

հավաքել-ժողովել

դյութիչ-հմայիչ

ծավի-բիլ, կապույտ, երկնագույն

ստերջ-անպտուղ, պտղազուրկ

դրվատել-գովել

դատարկել-պարպել

խոնավ-տամուկ

Յուրաքանչյուր տողում գտնե՛լ տրված բառի մեկ հոմանիշ։

ա) Լուռ 1. ակնդետ, անխոս, անթարթ 2. մշտապես, հանապազորդ, լռելյայն 3. անձայն, անքթիթ, անշեղ բ) Գեղեցիկ 1. անբարետես, դեղձան, չքնաղ 2. գեղանի, կախարդական, լուսավոր 3. բյուրեղյա, չնաշխարհիկ, պատկերավոր գ) Գովել 1. նախատել, բաղդատել, դրվատել 2. հարատևել, պարսավել, ներբողել 3. փառաբանել, ըմբոշխնել, կենսագործել դ) Երեկո 1. արշալույս, վերջալույս, աստղալույս 2. տիվանդորր, արևամուտ, արեգնափայլ 3. ծեգ, իրիկնամուտ, ցայգ ե) Ցանկալի 1. հանդուրժելի, զմայլելի, բաղձալի 2. տենչալի, պատկառելի, անհերքելի 3. նշմարելի, անդրդվելի, ըղձալի։

Ա․ Լուռ-անխոս,  լռելյայն, անձայն։

Բ․Գեղեցիկ-չքնաղ, գեղանի, չնաշխարհիկ։

Գ․Գովել-դրվատել, ներբողել, փառաբանել։

Դ․ Երեկո-վերջալույս, արևամուտ, իրիկնամուտ։

Ե․ Ցանկալի-բաղձալի, տենչալի, ըղձալի։

Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։

Փութաջան, ամպոտ, դալար, ծույլ, ուսյալ, երկչոտ, հինավուրց, գագաթ, օրինական, անջրդի, ապօրինի, ինքնահավան, նոսր, ողորկ, հեռավոր, արատավոր, խորդուբորդ, ջրարբի, համարձակ, ջինջ, տգետ, հմուտ, ստորոտ, թանձր, անբասիր։

Փութաջան-ծույլ

ամպոտ-ջինջ, (առանց ամպերի)

ուսյալ-տգետ

երկչոտ(վախկոտ) – համարձակ

գագաթ-ստորոտ

օրինական-ապօրինի

անջրդի-ջրարբի, (ջրված)

նոսր-(ցանցառ,անխիտ)թանձր (Խիտ)

ողորկ-(հարթ)խորդուբորդ (Անհարթ)

արատավոր-(Արատ ունեցող) անբասիր (Որևէ վատ գիծ՝ հատկություն չունեցող)

Գտնե՛լ համանուն բառերը և մեկնաբանե՛լ նրանց իմաստները։

1. Նա երկու օր ավել աշխատեց։ 2. Անկյունում դրված էր մի մաշված ավել։3. Վարպետը կատարեց դետալների յուղում։ 4. Խոհարարը բանջարեղենը տապակեց յուղում։ 5. Զգեստ կարող դերձակը աշխատանքը կատարեց բարձր որակով 6. Մեր կուրսում շատ կարող ուժեր կան։ 7. Քիմիական նյութերի ազդեցությամբ սկսվեց խմորում։ 8. Թխվածքի խմորում չամիչներ կային։ 9. Ֆուտբոլիստը գեղեցիկ գոլ խփեց։ 10. Բաժակի մեջ գոլ ջուր կար։

1. Նա երկու օր ավել աշխատեց։ 2. Անկյունում դրված էր մի մաշված ավել։

1. ավել-շատ 2․ ավել-մաքրելու համար նախատեսված իր։

3. Վարպետը կատարեց դետալների յուղում։ 4. Խոհարարը բանջարեղենը տապակեց յուղում։

3․ յուղ-ժանգից պաշտպանելու համար նախատեսված հեղուկ 4․ յուղ-հալացրած կարագ

5. Զգեստ կարող դերձակը աշխատանքը կատարեց բարձր որակով 6. Մեր կուրսում շատ կարող ուժեր կան։

5․ կարող-կար անող 6․ կարող-ունակ, ուժեղ, խելացի։

7. Քիմիական նյութերի ազդեցությամբ սկսվեց խմորում։ 8. Թխվածքի խմորում չամիչներ կային։

7․ խմորում-նյութի քայքայման պրոցես 8․ խմոր-ալյուրից, ջրից պատրաստված զանգված։

9. Ֆուտբոլիստը գեղեցիկ գոլ խփեց։ 10. Բաժակի մեջ գոլ ջուր կար։

9․ գոլ-ֆուտբոլում,երբ գնդակը դարպասից ներս է անցնում, կոչվում է գոլ 10․ գոլ-կիսատաք։

Գործնական աշխատանք 1-ին
Սիրելի սովորողներ, պարզեք, թե քանի քառակուսի մետր ապակի են օգտագործել ձեր տան բոլոր պատուհանները պատրաստելիս։ Հաշվեք անհրաժեշտ ապակու ծախսը, եթե 1 քառակուսի մետր ( 1 մ քառ․= 10000 սմ քառ․) ապակին արժե 5000 դրամ։

Մեր տան բոլոր պատուհանների ապակիները ունեն ուղղանկյան տեսք։ Մեր պատուհանների ապակիների մակերեսների գումարը հավասար է 95500 սմ քառ․-ի:
Քանի որ 1 քառակուսի մետր( 1 մ քառ․= 10000 սմ քառ․) ապակին արժե 5000 դրամ, ապա մեր տան բոլոր պատուհանների ապակիները գնելու համար անհրաժեշտ է եղել 95500:10000*5000=47750 դրամ։

Գործնական աշխատանք 3-րդ

Կշեռքի միջոցով պարզեք ձեր զանգվածը(քաշը)։ Արդյունքն արտահայտեք կիլոգրամներով ու գրամներով։

Իմ զանգվածը(քաշը)` 35 կգ 200 գ= 35200 գ։

Պատասխան՝35 կգ 200 գ։

1

Առյուծ Մըհերը, զարմով դյուցազուն,
Քառասուն տարի իշխում էր Սասուն.
Իշխում էր ահեղ, ու նըրա օրով
Հավքն էլ չէր անցնում Սասմա սարերով։
Սասմա սարերից շա՜տ ու շատ հեռու
Թնդում էր նրա հռչակն ահարկու,
Խոսվում էր իր փառքն, արարքն անվեհեր.
Հազար բերան էր — մի Առյուծ-Մհեր։

2

Էսպես, ահավոր առյուծի նըման,
Սասմա սարերում նստած էր իշխան
Քառասուն տարի։ Քառասուն տարում
«Ա՜խ» չէր քաշել նա դեռ իրեն օրում.
Բայց հիմի, երբ որ եկավ ծերացավ,
Էն անահ սիրտը ներս սողաց մի ցավ։
Սկըսավ մըտածել դյուցազուն ծերը.
— Հասել էն կյանքիս աշնան օրերը,
Շուտով սև հողին կերթամ ես գերի,
Կանցնի ծըխի պես փառքը Մըհերի,
Կանցնեն և՛ անուն, և՛ սարսափ, և՛ ահ,
Իմ անտեր ու որբ աշխարքի վըրա
Ոտի կըկանգնեն հազար քաջ ու դև…
Մի ժառանգ չունեմ՝ իմ անցման ետև
Իմ թուրը կապի, Սասուն պահպանի…
Ու միտք էր անում հըսկան ծերունի։

3

Մի օր էլ՝ էն գորշ հոնքերը կիտած
Երբ միտք էր անում, երկընքից հանկարծ
Մի հուր-հըրեղեն հայտնվեց քաջին,
Ոտները ամպոտ կանգնեց առաջին։
— Ողջո՜ւյն մեծազոր Սասմա հըսկային.
Քու ձենը հասավ աստծու գահին,
Ու շուտով նա քեզ մի զավակ կըտա։
Բայց լավ իմանաս, լեռների արքա,
Որ օրը որ քեզ ժառանգ է տըվել,
Էն օր կըմեռնեք քու կինն էլ, դու էլ։
— Իր կամքը լինի, ասավ Մհերը.
Մենք մահինն ենք միշտ ու մահը մերը,
Բայց որ աշխարքում ժառանգ ունենանք,
Մենք էլ նըրանով անմեռ կըմընանք։
Հըրեշտակն էստեղ ցոլացավ նորից,
Ու էս երջանիկ ավետման օրից
Երբ ինը ամիս, ինը ժամն անցավ,
Առյուծ-Մըհերը զավակ ունեցավ։
Դավիթ անվանեց իրեն կորյունին,
Կանչեց իր ախպեր Ձենով Օհանին,
Երկիրն ու որդին ավանդեց նըրան,
Ու կինն էլ, ինքն էլ էն օրը մեռան։

4.

Էս դարում Մըսըր անհաղթ ու հզոր
Մըսրա Մելիքն էր նըստած թագավոր։
Հենց որ իմացավ՝ էլ Մըհեր չըկա,
Վեր կացավ կըռվով Սասունի վըրա։
Ձենով Օհանը ահից սարսափած՝
Թըշնամու առաջն ելավ գըլխաբաց,
Աղաչանք արավ, ընկավ ոտները.
— Դու եղիր, ասավ, մեր գլխի տերը,
Ու քու շըվաքում քանի որ մենք կանք,
Քու ծառան լինենք, քու խարջը միշտ տանք,
Միայն մեր երկիր քարուքանդ չանես
Ու քաղցըր աչքով մեզ մըտիկ անես։
— Չէ՛, ասավ Մելիք, քու ամբողջ ազգով
Անց պիտի կենաս իմ թըրի տակով,
Որ էգուց-էլօր, ինչ էլ որ անեմ,
Ոչ մի սասունցի թուր չառնի իմ դեմ։
Ու գընաց Օհան՝ բոլոր-բովանդակ
Սասունը բերավ, քաշեց թըրի տակ
Մենակ Դավիթը, ինչ արին-չարին,
Մոտ չեկավ դուշման Մելիքի թըրին։
Եկան քաշեցին՝ թե զոռով տանեն,
Թափ տըվավ, մարդկանց գըցեց դես ու դեն,
Փոքրիկ ճըկույթը մի քարի առավ,
Ապառաժ քարից կըրակ դուրս թըռավ։
— Պետք է սպանեմ էս փոքրիկ ծուռին,
Ասավ թագավորն իրեն մեծերին։
— Թագավո՛ր, ասին, դու էսքան հըզոր,
Թըրիդ տակին է ողջ Սասունն էսօր.
Ի՞նչ պետք է անի քեզ մի երեխա,
Թեկուզ իր տեղով հենց կըրակ դառնա։
— Դո՛ւք գիտեք,- ասավ Մըսրա թագավոր,-
Բայց թե իմ գըլխին փորձանք գա մի օր,
Էս օրը վըկա,
Սըրանից կըգա։

5

Էս որ պատահեց, մեր Դավիթ հըսկան
Մի մանուկ էր դեռ յոթ-ութ տարեկան.
Մանուկ եմ ասում, բայց էնքան ուժեղ,
Որ նըրա համար թե մարդ, թե մըժեղ։
Բայց վա՜յ խեղճ որբին աշխարքի վըրա,
Թեկուզ Առյուծի կորյուն լինի նա։
Ձենով Օհանին ուներ մի չար կին։
Մին-երկու լըռեց, մի օր էլ կարգին
Իրեն մարդու հետ սկըսավ կըռվել.
— Ես մենակ հոգի, հազար ցավի տեր,
Ի՞նչ ես ուրիշի եթիմը բերել,
Նըստեցրել գըլխիս պարապ հացակեր…
Հո՜ղեմ գըլուխը… ես գերի հո չե՞մ՝
Ամենքի քեֆի ետևից թըռչեմ…
Մի կուռ կորցըրո՛ւ, կարգի՛ր մի բանի,
Գընա, իր համար աշխատանք անի…
Ու հետն սկսավ ողբալ ու կոծել,
Իր օրը սըգալ, իր բախտն անիծել,
Թե անբախտ եղավ աշխարքի միջում,
Ոչ մի տեր ունի, ոչ մարդն է խըղճում…
Գընաց Օհանը երեխի ոտի
Մի զույգ ոտնաման բերավ երկաթի,
Երկաթի մի կոռ շալակին դըրած,
Ու արավ Սասմա քաղքի գառնարած։

6

Քըշեց գառները մեր հովիվ հըսկան,
Ելավ Սասունի սարերն աննըման.
«Է՜յ ջան, սարե՛ր,
Սասման սարե՜ր…»
Որ կանչեց նրա ձենից ահավոր
Դըղորդ-դըմբդըմբոցն ընկավ սար ու ձոր,
Վայրի գազաններ բըներից փախան,
Քարեքար ընկան, դատարկուն եղան։
Դավիթը ընկավ նըրանց ետևից,
Որին մի սարից, որին մի ձորից
Աղվես, նապաստակ, գել, եղնիկ բըռնեց,
Հավաքեց, բերավ, գառներին խառնեց,
Իրիկվան քըշեց ողջ Սասմա քաղաք։
Կաղկա՜նձ ու ոռնո՜ց, աղմո՜ւկ, աղաղա՜կ…
Քաղքըցիք հանկարծ մին էլ էն տեսան՝
Գալիս էն հըրես անհամար գազան.
«Վա՜յ, հարա՜յ, փախե՜ք… »
Մեծեր, երեխեք
Սըրտաճաք եղած,
Գործները թողած,
Որը տուն ընկավ, որը ժամ, խանութ,
Ու ամուր փակեց դուռն ու լուսամուտ։
Դավիթը եկավ, կանգնեց մեյդանում.
— Վա՜հ, էս մարդիկը ի՜նչ վաղ են քընում.
Հե՜յ ուլատեր, հե՛յ գառնատեր,
Ելե՛ք, շուտով բացեք դըռներ.
Ով մինն ուներ — տասն եմ բերել,
Ով տասն ուներ — քըսանն արել…
Շուտով ելե՛ք, եկե՜ք, տարե՜ք,
Ձեր գառն ու ուլ գոմերն արեք։
Տեսավ՝ չեն գալի, դուռ չեն բաց անում,
Ինքն էլ մեկնըվեց քաղքի մեյդանում,
Գըլուխը դըրավ մի քարի՝ մընաց,
Ու մուշ-մուշ քընեց մինչև լուսաբաց։
Լուսին իշխաններ ելան միասին,
Գընացին Ձենով Օհանին ասին.
— Տո՛ Ձենով Օհան, տո՛ մահի տարած,
Էս խենթը բերիր, արիր գառնարած,
Ոչ գառն է ջոկում, ոչ գելն ու աղվես,
Գազանով լըցրեց մեր քաղաքն էսպես,
Աստված կըսիրես՝ դի՛ր ուրիշ բանի,
Թե չէ էս խա՛լխին լեղաճաք կանի։

Հարցեր և առաջադրանքներ՝

1. Բնութագրիր Ձենով Օհանին:

Ձենով Օհանը շատ վախկոտ էր

Ձենով Օհանը ահից սարսափած՝
Թըշնամու առաջն ելավ գըլխաբաց,
Աղաչանք արավ, ընկավ ոտները.
— Դու եղիր, ասավ, մեր գլխի տերը,
Ու քու շըվաքում քանի որ մենք կանք,
Քու ծառան լինենք, քու խարջը միշտ տանք,
Միայն մեր երկիր քարուքանդ չանես
Ու քաղցըր աչքով մեզ մըտիկ անես։

2.Նկարագրիր գառնարած Դավթի հագուստը:

Գառնարած Դավիթը մի զույգ երկաթյա ոտնաման ուներ, իսկ շալակին՝ երկաթի մի կոռ։

3. Մի բնակչի անունից պատմիր Դավթի գառնարածության մասին (բանավոր):

Հսկա Դավիթը քշեց գառները Սասմա լեռները ու նրա ձայնից դղրդացին սար ու ձոր։Վայրի գազաները բներից փախան, քարեքար ընկան, դատարկուն ընկան։Դավիթը ընկավ նըրանց ետևից,որին մի սարից, որին մի ձորիցաղվես, նապաստակ, գել, եղնիկ բռնեց,հավաքեց, բերավ, գառներին խառնեց, երեկոյան բոլորին քշեց Սասմա քաղաք։Մարդիկ վախեցած դիմեցին Ձենով Օհանին՝

—Տո՛ Ձենով Օհան, տո՛ մահի տարած,
Էս խենթը բերիր, արիր գառնարած,
Ոչ գառն է ջոկում, ոչ գելն ու աղվես,
Գազանով լըցրեց մեր քաղաքն էսպես,
Աստված կըսիրես՝ դի՛ր ուրիշ բանի,
Թե չէ էս խա՛լխին լեղաճաք կանի։

4. Վերնագրիր 5-րդ և 6-րդ հատվածները:

5-րդ հատված-Յոթ տարեկան հսկա Դավիթ։

6-րդ հատված-Խենթ ու անվախ Դավիթ։

«Սասունցի Դավիթ» ճյուղը պատմում է այն մասին, թե ինչպես են որբացած նորածին Դավթին ուղարկում Մըսր՝ Իսմիլ Խաթունի մոտ, որտեղ տղան մեծանում է ժամ առ ժամ։  Հենց ամենասկզբից էլ Մըսրա Մելիքը ասում է, որ Դավիթը իրենց գլխին փորձանք է դառնալու, բայց Իսմիլ Խաթունը ասում է, որ Դավիթը կմեծանա ու օգնական կդառնա Մելիքին, որ Մըսրը շենացնի, հզորացնի:  Իսմիլը չէր կարող չպահել Դավթին, դա նա անում է Մեծ Մհերի խաթրի համար, քանի որ, Մհերը դժվար պահին իրեն օգնության է հասել, հետն էլ որդի է պարգևել ՝ Մըսր աշխարհի ժառանգ:  Սասունցի Դավիթը ակնհայտ մեծ ուժի տեր էր, դա ամեն օր տեսնում ու տարբեր առիթներով զգում էր Մելիքը ու նրա սիրտը վախ էր սողոսկել, նա ահավոր վախենում էր Դավթից, ու սիրտը վկայում էր, որ հաստատ փորձանք է բերելու նրա գլխին  Դավիթը ծուռ: Մըսրա Մելիքը փորձում է խորամանկությամբ սպանել Դավթին, բայց պատանի դյուցազնը հաղթահարում է բոլոր փորձությունները և վերադառնում է Սասուն։ Ձենով Օհանը Դավթին կարգում է գառնարած, ապա՝ նախրապան, որսորդ։ Դավիթը սպանում է Սասունը կողոպտած դևերին և  երկրի ամբարները լցնում է բարիքներով, միայնակ կոտորում է Մըսրա Մելիքի զորքին, վռնդում է նաև հարկահավաք Կոզբադինին։ Մելիքը բազմահազար զորքով ինքն է արշավում Սասուն։ Մենամարտի ընթացքում Դավիթը սրի մեկ հարվածով երկու կես է անում խոր հորի մեջ թաքնված Մըսրա Մելիքին։ Սասունն ազատագրելուց հետո Դավիթը նշանվում է Չմշկիկ Սուլթանի հետ, բայց լսելով Կապուտկողի արքայադուստր Խանդութի գեղեցկության մասին՝ մի շարք քաջագործություններից հետո ամուսնանում է նրա հետ։ Ապա գնում է Գյուրջիստան և 7 տարի մնում այնտեղ։ Խանդութը ծնում է արուզավակ և անունը դնում է Մհեր։ Չափահաս դառնալով՝ Մհերը որոշում է գնալ և գտնել հորը։ Ճանապարհին հայր ու որդի հանդիպում են և, իրար չճանաչելով, մենամարտում։ Դավիթը Մհերի ոսկի բիլազուկից, որը բազուկին էր կապած, ճանաչում է որդուն և իր հետ մենամարտելու հանդգնության համար անիծում է. «Անմա՜հ ըլնես, անժառա՜նգ»։ Դավիթն սպանվում է Չմշկիկ Սուլթանի աղջկա թունավոր նետից, իսկ ամուսնուն հավատարիմ Խանդութը ցած է նետվում բերդի գլխից։